آموزش خبرنویسی(10)

آموزش خبرنویسی(10)

چگونه خبر بنویسیم؟

اسماعیل کوشکباغی

در شماره قبل مختصری در خصوص پروسه نوشتن و انتخاب سوژه، نکاتی را یادآوری کردیم، در این بخش ادامه آن را پی می گیریم.
زاویه دید؛ برای پوشش خبر می شود از زوایای بسیار گوناگونی وارد شد. نشریات برای انتخاب زاویه دید تمایلات مخاطبان را در نظر می گیرند. به این ترتیب، چیزی که برای نشریه ای جالب است، ممکن است برای نشریه دیگر اصلاً اهمیت نداشته باشد. مثلاً در پوشش اخبار انتخابات برای نشریه جوانان، طبیعتاً باید روی آن دسته از برنامه ها، سیاست ها و اظهارنظرهای نامزدها متمرکز شد که درباره مسائل و وضعیت جوانان است. همچنین در یک نشریه کارگری باید روی مسائل کارگرها و در روزنامه محلی مربوط به شرایط انتخاباتی، باید به برنامه های نامزدها برای آبادانی شهر و محل زندگی مخاطبان توجه داشت. برای پوشش اخبار دنباله دار (مانند انتخابات، فعالیت های هسته ای ایران و...) همیشه خبرنگار باید دنبال تازه ترین تحولات و رخدادها باشد، یا تلاش کند ابعادی را پیدا کند که دیگران هنوز به آن نپرداخته اند. در سقوط یک هواپیما می توانید با نگاه های مختلف خبرهای مختلفی بنویسد. مثلاً خبری صرفاً درباره: 
- علت سقوط هواپیما چه بوده است؟
- مسئولین هواپیما درباره علت سقوط، اطلاعات متناقض ارائه می دهند.
- هواپیمایی که سقوط کرده بالاترین آمار سقوط را در بین هواپیماها دارد و...
نکته: لید را براساس زاویه ای که به خبر نگاه می کنید، بنویسید. بقیه خبر هم باید حول همان محور باشد. مثلاً اگر در نشستی خبری، وزیر راه راجع به علت سقوط هواپیما سخن گفته و همچنین قدری هم راجع به وضعیت فرودگاه های کشور صحبت کرده، تصمیم بگیرید درباره علت سقوط هواپیما یا درباره وضعیت فرودگاه ها بنویسید.
جمع آوری اطلاعات؛برای تنظیم خبر و تکمیل سوژه خبری اطلاعاتی را جمع آوری کنید که ارزشش را داشته باشد تا خبرتان را بخوانند. تحقیق کنید، با آدم های مختلف صحبت کنید (مصاحبه کنید) منابع، اسناد و مدارک معتبر و قابل قبول جمع کنید.
سعی کنید، بفهمید موضوع چیست؟ مثلاً اگر کنفرانسی درباره نفت برگزار شده است، فقط ننویسید، کنفرانس نفت با حضور کارشناسان برگزار شد، بلکه سعی کنید بفهمید موضوع اصلی که ذهن همه شرکت کننده ها را پرکرده چیست؟ مثلاً این که همه تلاش می کنند تا در این کنفرانس کاری بکنند تا صدا و سیما و روزنامه ها بی پرده درباره مسائل نفت صحبت کنند.
یا اگر یک کنفرانس باستان شناسی با حضور باستان شناسان خارجی در ایران برپا شده به جای این که فقط خبر بدهید چنین کنفرانسی برپا شده، بنویسید که باستان شناسان خارجی قرار است پس از سال ها دوباره به ایران بیایند و دولت قول داده شرایط کار را برای آنها مهیا کند.
برای جمع آوری اطلاعات و پیدا کردن خبرها از تحریریه خارج بشوید و به جامعه بروید.زیرا آنهایی که فقط پشت میز تحریریه می نشینند، نمی توانند خبر خوب بنویسند و مهم تر از همه نمی توانند بفهمند ماجرا چیست؟
نکته: مثل مورچه که دانه جمع می کند، اطلاعات تان را جمع کنید، خیلی وقت ها اگر همان لحظه مشاهدات را ننویسید، دیگر در خبرتان از آن مشاهدات خبری نخواهد بود. با هر که صحبت می کنید، جزئیات مربوط به خبر از جمله مثلاً توصیف دفترش را یادداشت کنید. 
ساختار خبرتان را طرح ریزی کنید؛ در نگارش خبر اول فکر کنید، بعد بنویسید. بهتر است قبل از نوشتن قدری زمان بگذارید و روی عناصری از عناصر خبر متمرکز بشوید که موضوع را جذاب و گیرا می کند. مثلاً با طرح این سوال که چه رویدادی تازه رخ داده و ارزش نوشتن دارد، ارزش های خبری را در فکرتان مرور کنید. بعد درباره لید (بند اول خبر که به معنی هدایت و راهنمایی است) تصمیم بگیرید و این که در متن خبر از کدام نقل قول ها و از کدام بخش از سوابق و اطلاعات پیرامونی که جمع آوری کرده اید، استفاده کنید تا خبرتان «قابل فهم» شود. در تنظیم خبر فهرستی از چیزهایی که می خواهید در خبر بگنجانید، تهیه کنید.
مثلاً: اگر خبر درباره زلزله است، میزان خسارت، تعداد کشته ها، مفقود شده ها، مجروح ها، میزان و نوع کمک ها، وضعیت امدادرسانی و...
نکته: حتماً در تدوین و تنظیم خبر سعی کنید خودتان را به جای خواننده و مخاطب قرار دهید و از خود سوال کنید: «خب، کی چی!»، «چه چیز تازه ای در اینجا رخ داده که می خواهم آن را گزارش کنم؟»، «این خبر اصلاً درباره چی هست؟» 
خود را جای مخاطب بگذارید: «چرا دارم این خبر را می خوانم؟»، «چرا باید این خبر برای خواننده جذاب باشد؟»
نوشتن؛ برای نوشتن خبر احتیاج به یک نخ دارید. مثل دانه های مروارید که می توانید با نخ آن را به هم وصل کنید و گردن بند درست کنید.
دانه های مروارید می توانند، تکه های اطلاعات جدید، نقل قول ها، پیشینه و سوابق باشند و نخ می تواند زاویه دید شمای نویسنده خبر باشد. وقتی نخ را پیدا کنید، بقیه خبر خودش دوخته می شود.
خبر را با نوشتن کشف کنید، اجازه بدهید خبر از مغزتان تراوش کند، نه از روی یادداشت هایتان، یادداشت ها را کنار بگذارید، قدری فکر کنید و بعد شروع کنید به نوشتن. به خودتان بگویید خبر در ذهن من است نه در دفتر یادداشت، از دفتر یادداشت تان استفاده کنید، اما بیشتر برای انطباق متن با آن.
دوباره نوشتن:مسئولین و سردبیران با خبری که به دستش می دهید مهارت شما را تخمین می زنند، پس وقتی خبرتان را تحویل بدهید که کارتان تمام و ویرایش شده باشد. 
وقتی خبرتان را نوشتید، چند دقیقه ای آن را رها کنید؛ بعد دوباره آن را بخوانید، سعی کنید تا می توانید جملات را ساده و شفاف کنید، سعی کنید به لحاظ دستور زبان و دیکته آن را ویرایش کنید. از خود بپرسید: آیا لید آن قدر جذاب هست که خواننده را درون مطلب بکشاند؟ خود را جای خواننده بگذارید. آیا سوالی هست که به آن پاسخ نداده باشید؟
«جرج اورول» در کتاب سیاست و زبان انگلیسی می نویسد:« یک نویسنده دقیق و سخت گیر در هر جمله ای که می نویسد لااقل از خودش چهار چیز را سوال می کند؛ قصد داشتم چه بگویم؟ چه کلماتی آن را بیان می کند؟ چه تصویر یا اصطلاحی آن را شفاف تر و دقیق تر بیان خواهد کرد؟ و آیا تصویری که داده ام آن قدر تازه و بکر هست که تأثیرگذار باشد؟»
به این سوالات، می توان دو سوال دیگر را هم اضافه کرد:« آیا می توانم آن را ساده تر بیان کنم؟ آیا چیز اضافه ای نگفته ام؟»

به نقل از هفته نامه صبح صادق  شماره 402