راهبرد ما

این و بلاگ اختصاص به مسائل کلان ، استراتژی و راهبردی در حوزه موضوعات اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی مرتبط با ایران و منطقه دارد

راهبرد ما

آموزش مقاله نویسی (4)

تفسیر خبر و یادداشت نویسی

اسماعیل کوشکباغی

در شماره های قبل شما را با ابعاد مختلف مقاله های مطبوعاتی آشنا ساختیم و در ادامه که موضوع انواع مقاله های مطبوعاتی است، شاخصه ها و ابعاد «یادداشت و نظر» به عنوان یکی از مقاله های مطبوعاتی را بیان می کنیم.
یادداشت و نظر
یادداشت نویسی در مطبوعات معمولاً جای ثابتی ندارد و یادداشت ها با عناوین گوناگونی در مطبوعات درج می شوند. فراگیری این مقاله ها از نظر موضوع (رویداد) بسیار است و در محدوده موضوعی خاص جای نمی گیرند؛ مسائل شهری، روابط انسانی، مشکلات اجتماعی، حوادث کوچک و بزرگ، نظر در مورد رویدادهای مختلف ورزشی، هنری، فرهنگی و... در یادداشت ها مورد بحث، مداقه و اشاره قرار می گیرند. نثر این مقاله ها نیز محدود به نثر خاصی نیست. نثر کلاسیک و جدی، انتقاد، طنز، هزل و... در این قبیل مقاله ها بسته به ذوق، قریحه و سبک نویسنده مورد استفاده قرار می گیرد.
نکته مهم این است که برخی از این مقاله ها که به طور مستمر به چاپ می رسند، جا و ستون معینی را به خود اختصاص می دهند و دلیل عمده این کار مستمر بودن مقاله و جاذبه های انتقادی یا طنز آن است. چنین مقاله هایی با عناوین ثابت چاشنی برخی از نشریات هستند و خوانندگان فراوانی نیز می یابند. از «چرند و پرند» دهخدا در صوراسرافیل تا مقاله هایی که کم و بیش نظایر آن در دوره کنونی انتشار می یابند، همواره از ستون های پرطرفدار به شمار می روند. این مقاله ها باید اسم و امضا داشته باشند تا به عنوان نظر نشریه قلمداد نشود. هر چند که نام مستعار باشد و دیدگاه نشریه با نظر نویسنده مقاله همخوانی داشته باشد. «یادداشت و نظرها» با عناوین دیگری چون «روزشمار»، «یادداشت روز»، «یادداشت هفته» « هفته نامه ها» «یادداشت ماه»، «در ماهنامه ها»، «یادداشت های سردستی»، «دیدگاه»، «نگاه»، «نیم نگاه»، «اشاره» و... در نشریات به چاپ می رسند.
شکل دیگری از این مقاله ها با عنوان «تریبون آزاد» یا مقاله های مناظره ای، از جمله پرطرفدارترین مقاله هاست. مطبوعات معمولاً یک بحث روز را مطرح می کنند و از صاحب نظران می خواهند تا نظرات خود را در مورد آن بیان کنند، این نظرات موافق یا مخالف و مقابل نظرها به خودی خود بازار بحث را گرم می کند، به ویژه اینکه نویسندگان مقاله ها از افراد سرشناس جامعه علمی، ادبی، هنری، اقتصادی، سیاسی، ورزشی و... باشند. در این مقاله ها از ارائه نظر در مورد ایجاد رابطه با یک کشور گرفته تا درباره شعر نو و قدیم و... می تواند مطرح گردد.
این نوع مقاله ها در محافل خاص و در عین حال میان مردم ایجاد بحث می کنند، اگر خوب ارائه شوند، مورد استقبال فراوان قرار می گیرند.
تفسیر
گزارش اخبار و وقایع همراه با ارائه عقیده و نظر نویسنده و پاسخ به عنصر خبری چرا؟ تفسیر نامیده می شود.
با این تعریف می توان چنین نتیجه گرفت که نویسنده در تفسیر رویدادها و وقایع نظر خود را بیان می کند و صرفاً عقیده اش را درباره رویداد مورد نظر ارائه می دهد. حال ممکن است این رویداد رخ داده باشد یا در آینده رخ دهد. در هر حال نویسنده می گوید که چرا این رویداد به وقوع پیوسته است یا چرا در آینده به وقوع خواهد پیوست یا خیر به عبارت دیگر ویژگی مشخص تفسیر مطبوعاتی پاسخ به عنصر خبری «چرا» (از عناصر شش گانه خبر) است. مانند: چرا چنین رویدادی به وقوع پیوست؟ چرا چنین کنفرانسی تشکیل شد؟ یا چرا این مذاکرات به نتیجه خواهد رسید؟ یا بی نتیجه پایان می گیرد؟ قلمرو تفسیر و اظهار نظر نیز مسائل مختلفی اعم از سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را در بر می گیرد و به موضوعی خاص محدود نمی شود، هر چند که در عرف جاری همراه با واژه تفسیر معمولاً رویدادهای سیاسی تداعی می شوند.
گفته شد که مفسر، به عنصر «چرا» پاسخ می دهد. پاسخ به این عنصر خبری نیازمند آگاهی وسیع و تسلط بر اخبار و رویدادها و همچنین احاطه کامل بر سابقه رویدادها است. بدون آگاهی نمی توان تفسیر نوشت، زیرا که اگر مفسر نتواند مخاطبان را با آنچه به عنوان تفسیر می نویسد هماهنگ و همراه کند، شکست خورده است. اگر پاسخ «چرا» فقط یک بار نادرست از کار درآید، مفسر برای همیشه در زندگی حرفه ای ناکام خواهد ماند. اطلاعات و آگاهی وسیع همراه با تجربه و بینش، قدرت پیش بینی به مفسر می دهد تا درباره وقایع آینده بنویسد.
از سوی دیگر مفسر نباید هیچ گاه در پاسخ به «چرا» حکم صادر کند. زیرا که تجربه نشان داده است که اگر فقط یک درصد احتمال نقض پیش بینی وجود داشته باشد، همان درصد کم به ویژه در عرصه و صحنه سیاسی هر تفسیری را متزلزل می کند، به همین دلیل مفسران با تجربه و آگاه همواره یک مفر در نوشتار خود باقی می گذارند که از نظر فن تفسیرنویسی می توان با پرسش های گوناگون که در عین حال پاسخ هم هستند، چنین مفری را ایجاد کرد.
در مجموع آنچه که در خصوص تفسیر بیان شد حکایت از آن دارد که نویسنده مقاله گزارش رویدادها و رخدادهایی که به وقوع پیوسته یا خواهد پیوست را به همراه عقیده، نظر و مواضع خود ارائه می دهد و معمولاً برای نوشتن یک تفسیر بهتر است که با یک پرسش پایان گیرد که پاسخی تلویحی در مقاله به آن داده شده است. در این خصوص مراحل زیر را باید طی کرد:
1- انتخاب موضوع؛ 2- تصمیم گیری درباره حرفی که می خواهیم درباره آن موضوع بگوییم؛ 3- فراهم کردن اطلاعات لازم (از آرشیو مطبوعات، اینترنت، کتاب، مصاحبه و....)؛ 4- نتیجه گیری و اظهارنظر نهایی.
در شماره آینده شما را با ابعاد و شاخصه های یکی دیگر از انواع مقاله های ساده خبری، یعنی مقالات تحلیلی مطبوعاتی آشنا خواهیم ساخت.

به نقل از هفته نامه صبح صادق شماره 426