آموزش خبرنویسی(2)

آموزش اصول خبرنویسی(2) 

عناصر خبر

اسماعیل کوشکباغی 

تعریف خبر و عناصر آن  

الف- تعریف خبر:
صاحب نظران مختلف ارتباطات اجتماعی و نویسندگان کتاب های روزنامه نگاری برای خبر تعریف های گوناگون ذکر می کنند که به چند نمونه آن اشاره می کنیم. لیل اسپنسر مولف کتاب خبرنویسی ، خبر را شامل هر عمل و اندیشه واقعی که برای عده کثیری از خوانندگان جالب توجه باشد، معرفی می کند.
خبر، گزارش عینی از واقعیت ها است که دارای یک یا چند ارزش خبری بود و احتمالاً تحت تأثیر عوامل درون سازمانی و برون سازمانی شکل گرفته است.
تعریف ساده خبر را باید از آن «ترنرکت لج» دانست که می گوید: خبر چیزی است که دیروز آن را نمی دانستی. 
خبر، گزارش واقعیت ها است، اما هر واقعیتی را نمی توان خبر نامید.
خبر، انتشار منظم جریان وقایع و آگاهی ها و دانش های انسانی و نقل عقاید و افکار عمومی است. خبر گزارش چیز جدیدی است که مخاطب خاصی به آن توجه می کند، اعم از این که در سطح جهانی باشد یا در سطح کشور یا این که محدود به حوزه های جغرافیایی، فرهنگی ، اقتصادی و غیره باشد.
خبر، آگاهی است که برای کسی حائز اهمیت است. خبر، گذرا و از بین رفتنی است و به محض آن که رویداد یا واقعیتی تفهیم شد و تنش برخاسته از آن کاستی گرفت، آگاهی مورد پذیرش به صورت تاریخ در می آید، البته در این حال هم می تواند جالب توجه باشد. خبر گواهی گونه ای از یک رویداد است اما تنها نه یک گواهی عادی و معمولی که خبرنگار آنچه را دیده است بگوید و غیر از آنچه دیده است نگوید، بلکه گزارش یک شاهد فعال و گلچین کننده، است.
یک خبر کامل پاسخ به شش سوال که، چه ، کجا، کی، چرا و چگونه است. بدیهی است اهمیت نسبی هر یک از این پرسش ها بسته به نوع واقعیت تفاوت می کند. در هر حال اصولی ترین خبر آن است که دست کم برای چهار سوال اصلی جواب داشته باشد. خبری از هر جهت کامل خواهد بود که به هر شش سوال پاسخ داده باشد.
ب_ عناصر خبر:
عنصرهای تشکیل دهنده خبر عناصری هستند که در ادبیات روزنامه نگاری مغرب زمین به آنها WSH می گویند و به شرح زیر می باشند:
چه کسی ( که)؟ (who) چه مکان (کجا) ؟(where)
چه چیزی ( چه) ؟(what) چه وقت ( کی) ؟(when)
چرا ؟ (why) چطور(چگونه)؟ (how)
در واقع خبرنگار و نویسنده خبر برای آن که خبر جامع و کاملی را ارائه دهد، در برابر هر رویداد این شش پرسش را در مقابل خود قرار می دهد و از دیگران می پرسد تا خبری بی عیب و نقص تهیه و تنظیم کند.
خبرنگار کارآزموده هرگاه که می خواهد رویدادی را به خبر تبدیل کند، سعی دارد تا هر شش عنصر فوق را در گزارش خود لحاظ کند. در نظر گرفتن این عناصر به غنای خبر می افزاید و تصویر صحیح و کاملی از رویداد به خواننده منتقل می کند.
1- چه کسی ( که)؟
هرگاه خبری تهیه می کنیم، باید عوامل درگیر در ماجرای آن خبر و در این جا به طور خاص فرد یا افراد ماجرا را که در پیدایش و وقوع رویداد نقش داشته اند، دقیقاً بشناسیم و آنان را در خبر خود معرفی کنیم.
اطلاعاتی نظیر: نام، نام خانوادگی، سن ، شغل، موقعیت و... می توانند برای تکمیل اطلاعات یا داده های ضروری در مورد خالق و یا خالقان ماجرا نقش کلیدی و اساسی ایفا کنند. باید این نکته را در نظر داشت که تنها در صورتی می توان از نام و نام خانوادگی یک فرد در آغاز خبر استفاده کرد که ذکر نام و نام خانوادگی آن فرد با تداعی چهره او در ذهن مخاطب توأم و همراه باشد. یعنی فرد باید حتما آن قدر معروف باشد که قیافه اش برای همگان آشنا باشد و نیازی به ذکر سمت و شغل او نباشد.
2- چه چیزی (چه)؟
این عنصر عمدتا بر ماهیت رویدادی که قرار است به خبر تبدیل شود، متمرکز است. این عنصر و عنصر پیشین ( که) معمولا از مهم ترین عناصر خبری هستند، روزنامه نگاران در مواردی که عنصر چه چیزی از ویژگی های فراوانی و در برگیری برخورداراست، از آن به عنوان عنصر جذاب خبر استفاده کرده و آن را در پاراگراف اول خبر ارائه می کنند.
3- چه مکان ( کی)؟
هر رویدادی از وجه مکانی برای خود یک محل وقوع دارد. عنصر کی از آن جا که محل رویداد را مشخص می سازد از اهمیت برخوردار است. عنصر کی از لحاظ مجاورت در دو شکل جغرافیایی و معنوی بروز می کند. اطلاعات مربوط به عنصر کجا، به ویژه اگر این عنصر شناخته شده نباشد، باید به طرزی تفصیلی تر ارائه شوند. مثلا اگر محل رویداد در کشور کوچک و گمنام «بنین» است باید به مخاطب توضیحاتی در مورد موقعیت جغرافیایی آن ارائه شود.
4- چه وقت ( کی)؟
حتماً این نکته را به خاطر بسپارید که اگر رویداد موردنظر شما تازه است و از ارزش خبری تازگی برخوردار است، باید زمان رویداد را در پاراگراف اول به خواننده اعلام کنید. به طور کلی رویدادها را نباید بدون زمان ارائه کرد. خواننده باید از زمان وقوع رویداد ( گذشته ، حال و آینده) اطلاع داشته باشد.
5 و 6- چرا ؟ و چطور؟
عناصر خبری چرا؟ و چطور؟ جنبه های تحلیلی و توصیفی رویدادها را تبیین می کنند. این دو عنصر در بسیاری از مواقع با دیدگاه های شخصی خبرنگار خواسته و ناخواسته آمیخته می شوند و همه آنچه درباره بی طرفی خبری، عینی گرایی و پرهیز از جانبداری خبری گفته می شود، از همین دو عنصر سرچشمه می گیرد. یادآوری این نکته ضرورت دارد که باید از عناصر چرا و چطور عمدتاً در گزارش ها و خبرهای تحلیلی و توصیفی استفاده شود. ضمن آن که عینیت و بی طرفی نیز باید همواره راهنما و سرمشق کار قرار داشته باشد.
در شماره بعدی موضوع ارزش های خبری را مورد بحث و بررسی قرار خواهیم داد.

به نقل از هفته نامه صبح صادق  شماره 394