راهبرد ما

این و بلاگ اختصاص به مسائل کلان ، استراتژی و راهبردی در حوزه موضوعات اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی مرتبط با ایران و منطقه دارد

راهبرد ما

آموزش خبرنویسی(22)

تنظیم مصاحبه خبری

اسماعیل کوشکباغی

در شماره قبل بخشی از مشکلات و موانع اجرای مصاحبه خبری را برای شما بازگو کردیم که در ادامه مشکلات و موانعی که احتمالاً از طرف مصاحبه کننده ممکن است بوجود بیاید را با هم مرور می کنیم.
ب- موانع و مشکلات مصاحبه کننده
1- طرح سوالات بی جا
2- مصاحبه را نباید به سمت بازجویی سوق داد.
3- درگیری لفظی با مصاحبه شونده
4- اظهارنظرهای فاضلانه و در موقعیت پدرانه سخن گفتن
5- روند مصاحبه را طوری هدایت کند که گویی نظرات مصاحبه شونده بازخوانی می شود.
6- دیر رسیدن در زمان اجرای مصاحبه
7- مصاحبه کننده وسایل کافی به همراه خود نداشته باشد.
8- نامناسب بودن هوای مکان اجرای مصاحبه ( خیلی گرم یا خیلی سرد بودن)
¤ تنظیم مصاحبه:
پس از اینکه مقدمات مصاحبه را فراهم کردیم.( مرحله اول- تمهیدات قبل از مصاحبه) و سپس مصاحبه را انجام دادیم ( مرحله دوم : اداره مصاحبه) حالا زمان آن رسیده که نتیجه تلاش خود را به صورت مکتوب به خیل خوانندگان ارائه دهیم. پس باید مصاحبه را به نحوی مناسب و خواندنی تنظیم کنیم.
البته ممکن است مصاحبه را یا ضبط کرده باشیم، یا از روش تندنویسی یا چکیده نویسی و خلاصه نویسی آن را ثبت کرده باشیم. در هر حالت نباید فاصله ای بین انجام مصاحبه و تنظیم آن وجود داشته باشد. زیرا وقفه بین این دو مرحله باعث از بین رفتن حس زنده مصاحبه و نیز فراموشی بسیاری از نکات شنیده شده یا مشاهده شده در حین انجام مصاحبه می گردد.
مصاحبه خبری با وجودی که دارای حداقل سه مرحله کاملاً مشخص است، اما این سه مرحله، اجزای متصل یک فرآیند هستند که باید پشت سر هم دنبال شوند و با یک حس پویا و زنده به نتیجه برسند. چه بسا مصاحبه هایی که با زحمت بسیار انجام شده باشد ولی به دلیل وقفه در تنظیم آن، تبدیل به مطلبی کسالت بار و غیر قابل بهره برداری برای خواننده باشد. لذا تا حس تازه و فعال خود را از دست نداده ایم باید مصاحبه را تنظیم کنیم.
ابتدا باید همه یادداشت ها و نوارهای مصاحبه را با دقت بررسی کرده و سپس برجسته ترین و مهم ترین نکات را روی کاغذ آورد. اگر مصاحبه با یک نفر است، باید از میان تمام گفت وگو، محورهای مربوط را جدا کرد. اگر مجموعه چند مصاحبه باشد، بهتر است که عناصر مجزای آن رویداد از زبان مصاحبه شوندگان به ترتیب اهمیت نوشته شود. یعنی ابتدا در مورد مدت، گستردگی، نوع، آثار و موضوعات دیگر به ترتیب اهمیت، هر یک از موارد را باید جداگانه ذکر کرد؛ نکته مهم این است که برخی از خبرنگاران در انعکاس مصاحبه ها گویی فقط در نقش انتقال دهنده موضوعات کار می کنند. اگر چه بی طرفی و در نظر نگرفتن پیش اندیشه ها از اصول خبرنگاری است، اما این بی طرفی نباید چنان باشد که گویی در این فعالیت، خبرنگار نقش یک دستگاه یا ماشین را داشته است.
در نقل و نشر گفت وگوهای خبری و مصاحبه های تخصصی، چنانچه مصاحبه به صورت عمقی با یک کارشناس مسائل سیاسی، صاحب نظر، یک سیاستمدار و یک عالم و دانشمند بنام و ... باشد، توصیه می شود که مصاحبه به صورت نقل قول مستقیم تنظیم شود. همه مصاحبه شوندگان حق دارند هر نظر و سخنی را که بخواهند، بگویند اما لازم نیست که خبرنگار همه حرف ها را منعکس کند. حتماً در تنظیم باید نکات تکراری، خارج از موضوع و بی اهمیت کنار گذاشته شود. از طرفی نباید تا پایان جمع آوری مصاحبه ها و نظرات یا داده های مربوط به یک مصاحبه به تنظیم آن دست زد. مصاحبه تنظیم شده باید با مهمترین نکات شروع شود و مهمترین نکات نیز ممکن است موضوع آخرین حرف های مصاحبه کننده باشد.
¤ لیدنویسی ( در مصاحبه خبری):
برای خبرنگار، ظاهراً زنگ آغاز مصاحبه همزمان با طرح نخستین سوال زده می شود. اما برای مخاطبان ممکن است، این شروع مصاحبه نباشد. خبرنگاران و مصاحبه کنندگان گاهی ترجیح می دهند که مخاطب خود را قبل از اینکه به پای میز مصاحبه و گفت وگو دعوت کنند، او را از داخل یک کانال و مسیر مشخص عبور دهند؛ که در زبان روزنامه نگاری اصطلاحاً به آن لید می گویند که با احتیاط می توان گفت که نقش مقدمه را ایفا می کند.
لید گاهی در معرفی شخص مصاحبه شونده یا در تشریح موضوع مصاحبه و یا شرح دردسرهای وقت گرفتن از مصاحبه شونده است. گاهی نیز وصف حال و هوای مصاحبه و تفسیر و تحلیل موضوع را مدنظر دارد و گاهی نیز علت انتخاب موضوع، توصیف و تصویر محل مصاحبه و مسایلی از این قبیل را مورد توجه قرار می دهد. گاهی نیز مصاحبه ها بدون هرگونه مقدمه یا لید عرضه می شود. بدون شک مقدمه یا لید باید در خدمت جریان مصاحبه باشد و به تشریح و شفاف شدن آن کمک کند و یا گره ای را از پیش پای مخاطب بردارد؛ توضیح لازم برای رفع یک کمبود و یا تسهیل کننده دریچه ورود به مصاحبه باشد و در نهایت لید به ترغیب خواننده برای پیگیری موضوع کمک کند.
در فرآیند لیدنویسی، سبک توصیفی و داستانی از سایر سبک های (خبری، رسمی، آماری و تحقیقی و ...) جذابتر و برای خواننده قابل هضم تر است.
مثال (1): لید مصاحبه (گفت وگو با یک واکسی دوره گرد) براساس سبک توصیفی؛ وقتی تو دنبال سوژه نروی، سوژه خودش می آید روبه روی تو می ایستد و می گوید«آقا واکس بزنم؟»
توی پارک روبه روی نیمکت نشسته بودیم که سوژه آمد، آن سوتر، دو پسر جوان والیبال بازی می کردند، توپ آنان برسر سوژه خورد، سوژه به جای نگاه به صورت آنان، به کفش هایشان نگاه کرد که لژدار و پاشنه بلند بود. بعد برگشت به سمت ما و گفت:« آقا واکس بزنم؟» و باز به جای نگاه به چشمان ما، به کفش ها نگاه کرد. پرسیدم... ( هفته نامه ایران جوان : سال اول- شماره 43)
در شماره آینده با ذکر مثال دوم به بیان چند نکته مهم در لیدنویسی برای مصاحبه اشاره خواهیم کرد.