آموزش خبرنویسی(6)

آموزش خبرنویسی(6)

چگونگی انتخاب سوژه و گزینش خبر

اسماعیل کوشکباغی

یک رویداد می تواند عام باشد یا خاص و به طور اتفاقی پیش بیاید یا با مقدمات فراهم آمده قبلی از وقوع یک جنگ گرفته تا به دنیا آمدن نوزادی در دورافتاده ترین نقاط، از یک اداره کوچک و گمنام و مواردی مشابه به این ها که هر روز میلیون ها نظیر آن در سرتاسر جهان پیش می آید، رویداد شمرده می شود.
خبرگزار، یا نماینده موسسه خبری در واقع نقش گیرنده رویدادهای منطقه فعالیت خویش را برعهده دارد و اوست که باید تصمیم بگیرد کدام واقعه ارزش آن را دارد که در فراسوی محل وقوع به گردش در آید و به گوش و چشم بقیه مردم کشورش و جهان برسد. اگر این خبرگزار واقعه ای را که ممکن است بعدها انعکاس مهمی پیدا کند، نادیده بگیرد یا در ارسال و مخابره آن کوتاهی ورزد، فقط ممکن است مورد ملامت دستگاهی که برای آن کار می کند، قرار گیرد و خارج از این چارچوب کسی او را بابت غفلتش سرزنش نخواهد کرد، اما اگر خبرنگاری از بیم اینکه مبادا خبر مهمی را از دست دهد و مورد ملامت قرار گیرد، همه خبرهایی را که به دست می آورد یا به گوشش می رسد به مرکز خود ارسال یا مخابره کند، به زودی به عنوان خبرنگاری مزاحم شناخته خواهد شد، که پول موسسه را برای مخارج بی نتیجه ارسال خبر هدر می دهد و خلاصه رموز حرفه خود را نمی شناسد، اما اینکه معیارهای انتخاب و گزینش خبر جهت ارسال به موسسه یا بنگاه خبری کدام است؟

¤معیار گزینش و انتخاب خبر
1- واقعه روز بودن خبر:
ضوابط جهانی انتخاب خبر در خود خبر مستتر است. هر چیزی که پخش می شود باید مربوط به واقعه روز باشد. وقتی کسی در ساعت پخش اخبار، رادیو یا تلویزیون را روشن می کند، انتظار دارد جوابی برای این سوال خود بیاید:« تازه چه خبر؟»
شاید تلاش فوق العاده ای که امروز برای کسب آخرین اخبار به خرج داده می شود تا اندازه ای مبالغه آمیز به نظر بیاید، اما در هر صورت منکر این واقعیت نمی توان شد که همین تلاش شتاب زده در کسب تازه ترین اخبار آخرین ساعت، پیشی جستن بر رقیبان یکی از ویژگی های روزنامه نگاران عصر ما است و چه بسا که فقط چند دقیقه تأخیر و دیر جنبیدن و در نتیجه از دست دادن یک خبر، لطمه بزرگی به حیثیت، شهرت و اعتبار یک موسسه خبری وارد آورده است. نیاز به واقعه روز بودن خبر هنگامی آشکارتر می شود که نشر آن، هیجان یا عکس العملی در عموم خوانندگان و مخاطبان یا دست کم بخشی از آنان برانگیزد و تأخیر در نشر آن عواقب ناراحت کننده ای ایجاد کند. از آن جمله است مثلاً انجام تظاهرات سیاسی یا کارگری، یا رویدادی ورزشی، ادبی یا تفریحی، همچنین است درج و پخش آخرین اخبار مربوط به تغییرات بورس یا مواد اولیه ، به خصوص در کشورهایی که اقتصادی فعال و پر تحرک دارند، برخی قوانین و مقررات نیز وجود دارد که باید سریع تر به آگاهی همگان برسد و بلافاصله به مورد اجرا گذاشته شود و دیر اطلاع یافتن از آن ممکن است موجب زیان گروهی شود. خطر جنگ یا جاری شدن محتمل سیل بر اثر بارندگی شدید و امثال آن نیز که در زندگی شهری یا خانوادگی یا فردی موثر واقع می شود و پیشگیری های به موقع می تواند از صدمات و زیان های آن بکاهد، از وقایعی است که باید بی درنگ و در کوتاهترین زمان ممکن مردم را از آن آگاه کرد. حتی در مواردی هم که منافع و مصالح شخصی در میان نباشد. همبستگی ملی و جهانی عصر ما این ضرورت را ایجاب می کند که از آنچه در دورترین نقطه کشور یا جهان اتفاق می افتد، باخبر شویم. در این مورد و همه موارد مشابهی که ذکر شد، ارزش و اهمیت هر خبری از نقطه نظر سردبیران در این است که تازه باشد.
2- اثرگذاری:
این ضابطه در عین حال که به اصل رویداد مربوط است، دامنه انعکاس آن زمان و مکان را نیز در برمی گیرد، برای مثال ، وقتی جاری شدن سیل، زیرزمین خانه ای را ویران کند، آثار آن فقط متوجه ساکنان آن خانه می شود، در حالی که جاری شدن سیل در یک منطقه وسیع ممکن است در کشوری دیگر چند هزار کیلومتر دورتر نیز بازتابی ایجاد کند.
البته عوامل اثرگذاری بسیار متعدد و متنوع است، ولی یک تجزیه و تحلیل سریع، غالباً می تواند در ارزیابی میزان اهمیت رویداد و اینکه خبر آن تا چه اندازه ای می تواند از نظر عموم جالب باشد، به خبرنگار کمک کند، اما مواردی هم وجود دارد که اثرگذاری آن نا آشکار است و فقط بعد از تفکر و آزمایشی دقیق آشکار می شود.
3- سودمندی:
این ضابطه تا اندازه ای پیچیده تر از دو ضابطه قبلی است. چون نه فقط با اصل رویداد بلکه به طرز تلقی مردم نیز ارتباط دارد. نخستین صورت این ضابطه فایده ای مستقیم و عینی است که در نتیجه اطلاع از خبری عاید خواننده می شود و از همین نقطه نظر واکنشی در او ایجاد می کند. همچنین ، عوامل دیگری نیز در جلب توجه عموم نسبت به یک رویداد موثر است که از آن جمله می توان از جنبه دراماتیک و فاجعه آمیز وقایع از اسم و شهرت عاملان یک رویداد نام برد. فاصله های جغرافیایی نیز در میزان اثرگذاری اخبار رویدادها موثر است، چنانکه مثلاً وقوع حریق هولناکی در یکی از فروشگاه های بزرگ بلژیک برای مردم فرانسه به مراتب مهم تر و هیجان انگیز تر است تا واقعه ای مشابه آن در پایتخت فیلیپین. اما در همه موارد فقط دوری و نزدیکی جغرافیایی عامل اساسی نیست و توجه و علاقه و علاقه مندی مردم عادی نسبت به رویدادهای مختلف به میزان فرهنگ و شناخت تاریخی و سیاسی منطقه ای و جهانی و همبستگی های نژادی و فرهنگی آن ها نیز بستگی پیدا می کند.
مورد دیگری که باید بدان اشاره کرد، جنبه ای است که در همه مردم کمابیش وجود دارد، تمایل به هم هویت کردن خود با شخصیت قهرمان، مردم دوست دارند خودشان را به جای قهرمان رویدادی بگذارند یا به عبارت دیگر قهرمانی را در وجود خود بجویند، به همین جهت است که گروه نخبگان کمتر نسبت به اخبار مربوط به زندگی خصوصی هنرپیشگان سینما یا شاهزادگان و امثال آن توجه و علاقه ای نشان می دهند و جامعه مادران از شنیدن هر نوع خبری که به نحوی با کودکان ارتباط می یابد، بیش از هر گروه دیگر دچار هیجان و اشتیاق می شوند. بدین ترتیب ملاحظه می شود که سر دبیران خبر و نیز خبرنگاران ناچار هستند با رعایت معیارهای فوق نسبت به تهیه، تنظیم ، چاپ و نشر خبر اقدام کنند. همانطور که در شماره قبل اعلام شد، آماده هستیم به صورت کاربردی و عملی در فرآیند انتقال تجربه روزنامه نگاری و خبرنگاری شما را یاری نماییم، ضمناً در شماره آینده سبک های خبری را با هم مرور خواهیم کرد.

به نقل از هفته نامه صبح صادق  شماره 398