راهبرد ما

این و بلاگ اختصاص به مسائل کلان ، استراتژی و راهبردی در حوزه موضوعات اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی مرتبط با ایران و منطقه دارد

راهبرد ما

آموزش خبرنویسی(19)

فنون مصاحبه

اسماعیل کوشکباغی

در شماره قبل اهداف مصاحبه، کاربردها و فواید مصاحبه را با هم مرور کردیم در ادامه شما را با فنون مصاحبه و مراحل اجرای آن آشنا می سازیم.

مراحل انجام مصاحبه
(از آغاز تا چاپ)
1- سوژه یابی:
معمولاً یافتن سوژه اولین گام در انجام مصاحبه است. خبرنگار برای یافتن سوژه باید در میان اخبار و رویدادها جست وجو کند. او از میان نامه ها و تلفن های خوانندگان می تواند به مشکلات مردم پی ببرد و طرف های مربوطه را به مصاحبه بکشاند و اگر شم خبری داشته باشد می تواند برخی تحولاتی را پیش بینی کند و به شکار سوژه بپردازد. امروز کدام واقعه مهم اتفاق افتاده است؟ کدام رویداد در حال وقوع است؟ موضوع داغ اجتماعی کدام است؟ کدام مزد سهل الوصول تر است؟ در مجموع مصاحبه به کدام روش انجام شود بهتر است؟ (تلفنی، حضوری و یا کتبی)
2- تمهیدات قبل از مصاحبه:
مصاحبه چه درباره خبر یا رویداد باشد یا در مورد یک موضوع روز، مصاحبه کننده باید قادر باشد آن را به بهترین وجه ممکن به انجام برساند. برای این کار لازم است تمهیداتی در نظر بگیرید. مصاحبه کننده علاوه بر آشنایی با تکنیک روش مصاحبه باید قبلاً درباره موضوع مصاحبه مطالعه دقیقی داشته باشد چرا که گاهی موضوع مورد مصاحبه در چهارچوب تخصص ها قرار دارد.
یکی از اساتید بنام روزنامه نگاری (دکتر محمدنژاد) تمهیدات لازم برای انجام مصاحبه را شامل موارد زیر می داند:
الف- گرفتن وعده مصاحبه:
به دست آوردن وعده مصاحبه جز با زبان مودبانه و کلماتی که از پیش سنجیده شده باشد، میسر نیست. روزنامه نگار باید علاوه بر لحن متین و مودبانه و انتخاب کلمات مناسب، سوال خود را طوری مطرح سازد که جواب طبیعی آن منفی نباشد.
مثال: اگر موقع درخواست ملاقات برای مصاحبه گفته شود: آیا میل ندارید درباره .... به سوالات من جواب دهید؟ چون سوال به طور منفی مطرح شده پاسخ آن نیز در بسیاری از اوقات منفی است. پس از قطع مکالمه هم باز روزنامه نگار باید طوری خداحافظی کند که طرف تمایل بیشتری به ملاقات و گفت وگو با او پیدا کند و راه را برای روز مذاکره بازتر نماید.
ب- تعیین موضوع:
در این باره در بخش سوژه یابی توضیح دادیم.
ج- تهیه سوالات:
هر موضوعی با طرح یک سری سوال همراه است که به ذهن مصاحبه گر و نیز روند مصاحبه جهت می بخشد و این سوالات باید برای روزنامه نگار روشن و دارای ترتیب منطقی و نیز هنگام طرح برای مصاحبه شونده دارای صراحت باشد. ترتیب و صراحت پرسش ها مصاحبه را به نتایج مطلوب می رساند.
د- مطالعه قبلی:
هر گاه مصاحبه با مطالعه قبلی صورت گیرد این احساس در شخص طرف گفت وگو به وجود می آید که مصاحبه کننده فرد مطلعی است و شاید در بعضی از زمینه ها از خود او نیز اطلاعات بیشتری دارد. در این صورت وی به سخن تشویق و تحریک می شود و آنچه را که در مواقع عادی و با مصاحبه کنندگان عادی حاضر به گفتن نیست با توضیح و تفسیر مبسوط بیان می دارد.

نحوه اداره مصاحبه:
در حین انجام مصاحبه، مصاحبه گر بایستی برای ارتباط هدفدار به پنج مورد زیر توجه داشته باشد:
1- به تناوب و تغییرات مراحل مختلف مصاحبه دقت کنید.
2- مفهوم صحبت های رد و بدل شده و پاسخ ها و نظرات ارائه شده را به گونه ای قابل درک یادداشت نماید.
3- در حین گوش دادن به صحبت های مصاحبه شونده حواس تان فعال باشد.
4- برای اجرای مصاحبه محیطی دوستانه و همراه با تفاهم ایجاد کنید.
5- از میان اطلاعات دریافتی موارد مرتبط را از میان مطالب غیر مرتبط شناسایی و جدا کنید و در پایان این وظیفه شماست که زمان و چگونگی به پایان بردن مصاحبه را تعیین و اعلام کنید.

اصول مصاحبه:
1- شروع غیرمستقیم:
غالب مصاحبه ها ایجاب می کنند که به طور غیرمستقیم شروع شوند، یعنی مصاحبه کننده پیش از طرح مطالب خود به سخنانی لب بگشاید که از نظر آداب معاشرت پسندیده و حتی لازم است و شخصیت طرف مصاحبه را تحت تأثیر قرار می دهد. مصاحبه ممکن است با سخنان گرم و صمیمانه ای آغاز شود، به طوری که این گرمی صمیمیت از همان آغاز کار، احساس دوستی و محبت در طرف ایجاد کند و او را برای گفت وگوی مفیدی آماده سازد. اگر پیش از مصاحبه، با مصاحبه شونده گفت وگو شود؛ باعث ایجاد انبساط خاطر، نشاط و علاقه به مصاحبه در او می شود.
2- داشتن مهارت:
روزنامه نگار در آغاز سخن و در طول مصاحبه باید دارای مهارت باشد. یعنی از هوش و ذکاوتی برخوردار باشد که بتواند متناسب با شخصیت طرف، مطالبی را عنوان کند، که به دل وی بنشیند و او را آرام یا خرسند سازد. یک حرف بی موقع، یک سخن نسنجیده ممکن است تمام زحمات را که روزنامه نگار برای گرفتن وقت مصاحبه و ملاقات با شخصیت مورد نظر کشیده است به هدر بدهد. در شماره آینده ادامه موضوع اصول مصاحبه را پی خواهیم گرفت.