راهبرد ما

این و بلاگ اختصاص به مسائل کلان ، استراتژی و راهبردی در حوزه موضوعات اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی مرتبط با ایران و منطقه دارد

راهبرد ما

آموزش خبرنویسی(23)

تنظیم لید مصاحبه

اسماعیل کوشکباغی

در شماره قبل بحث تنظیم و نگارش لید مصاحبه و یک نمونه از آن را درج کردیم، در این شماره با ذکر نمونه دوم از لید مصاحبه به نکات لازم و ضروری در تنظیم لید اشاره می کنیم.
مثال (2): لید مصاحبه ( گفت وگو با اولین زن راننده بین الملل)
صبور و متین و با وقار است. بسیار مهربان و مودب ، رأس ساعت تعیین شده در دفتر نشریه حاضر می شود و می گوید:« من معصومه سلطانی هستم. نه، فامیلی ام را کامل بنویسید؛ معصومه سلطانی بلاغی. پنجاه سال سن دارم، شغل من رانندگی است. هم اکنون راننده اتوبوس بین شهری هستم، عضو تعاونی شماره 6 ترمینال جنوب. اخیراً تصمیم گرفتم راننده ترانزیت شوم که موفق شدم؛ مادر چهار فرزندم و متولد شهر تهران ... بقیه اش با شما!
در جاده وقتی می راند، همه شگفت زده می شوند؛ مسافران، رهگذران و همسفران. می گوید: به خدا توکل می کنم، به ائمه ایمان دارم. نیامده ام تا اولین زن راننده شوم؛ آمده ام تا به شوهرم که ناراحتی قلبی داشت کمک کنم و به اقتصاد خانواده ام.
با اعتماد به نفس حرف می زند! به آینده امیدوار است و می داند که مقصد هر چند دور باشد، اما دست یافتنی است. او نه تنها راننده پایه یک جاده است، بلکه در جاده های پرفراز و نشیب زندگی نیز راننده متبحری است.» ( به نقل از هفته نامه روز هفتم، شماره 1370) با توجه به مثال هایی که اشاره شد، خبرنگار برای نوشتن مقدمه یا لید به چند نکته مهم باید توجه داشته باشد:

¤ نکات مهم در تنظیم لید مصاحبه
1- لید خلاصه و مفید نوشته شود. اصولاً وقتی مخاطب گرایش به مطالعه مصاحبه ای می کند، دوست دارد هر چه زودتر او را پای میز مصاحبه دعوت کنیم. بنابراین خیلی نباید حاشیه رفت؛
2- لید حتماً باید در خدمت مصاحبه باشد؛
3- اگر قرار است یک زندگی نامه کوتاه از مصاحبه شونده ارائه کنیم، بهتر است آن را داخل یک کادر در جای مناسب و نه الزاماً در شروع مصاحبه قرار دهیم، مگر اینکه این زندگی نامه در حد اعلای ایجاز باشد؛
4- اصولاً استفاده از زندگی نامه شخص مصاحبه شونده، مقدمه و لید به طور مشترک در یک مصاحبه به سنگین شدن آن می انجامد، لذا باید از به کارگیری مشترک آن خودداری کرد.
5- اگر قرار باشد مصاحبه ای را به دلیل شروع سوال قوی و جذاب بدون مقدمه و لید چاپ کنیم، حتماً تیتر و اجزای آن ( روتیتر و زیرتیتر) باید به گونه ای اطلاعات اولیه را به خواننده منتقل کند تا او را از مقدمه بی نیاز نماید.

¤ بعد از لید، متن مصاحبه
با توجه به موضوع و محتوای مصاحبه و نوع آن ( که در بخش انواع مصاحبه اشاره شد) می توان به شیوه های مختلفی مصاحبه را تنظیم کرد. شیوه های توصیفی، فوری، هرم وارونه و تاریخی از جمله شیوه هایی هستند که مصاحبه را می توان براساس آنها تنظیم کرد. در ضمن می توان از ذوق و خلاقیت شخصی برای زیباتر نمودن مصاحبه تنظیم شده بهره گرفت.
الف- شیوه توصیفی و گزارشی:
در این شیوه معمولاً از روش داستانی استفاده می شود و ضمن آوردن یک لید توصیفی- داستانی، متن مصاحبه با سوال و جواب های مخلوط و نامنظم ( اما زنده و پویا) همراه با تشریح و توصیف حالات مصاحبه شونده و حتی محیط مصاحبه تنظیم می شود.
ب- مصاحبه فوری:
مصاحبه فوری، مصاحبه ای است که درباره یک موضوع خبری روز با عده ای از مردم کوچه و بازار به عمل می آید و هدف آن است که به این وسیله، نظریات مردم درباره مسایل مختلف جلب گردد.
مصاحبه فوری باید دارای عناصر ذیل باشد:
1- در ابتدای مصاحبه باید یک مقدمه درباره اصل موضوع مصاحبه و علت آنکه موضوع روز قرار گرفته است، ذکر شود. این مقدمه نباید از هفت سطر تجاوز کند.
2- پس از مقدمه، مصاحبه مانند خبر خلاصه با یک ستاره یا دایره سیاه مشخص می شود.
3- به دنبال علامت ستاره مشخصات فرد مصاحبه شونده ( حداقل شامل نام کامل و شغل او) ذکر می شود.
4- در این نوع مصاحبه معمولاً یک سوال مشخص مطرح می شود.
5- تعداد مصاحبه های فوری نباید خیلی زیاد باشد و معمولاً در یک مجموعه یا گزارش خبری بیش از ده مصاحبه فوری جمع آوری نمی شود؛ چون خواننده را خسته می کند.
6- اشخاصی که با آنها مصاحبه می شود باید به دقت انتخاب شوند و از نظر وضع اجتماعی، شغل، سن، جنس با هم یکسان نباشند تا بتوان آنها را به عنوان نماینده تمام گروه ها و اقشار مختلف اجتماعی معرفی کرد.
7- اظهارات اشخاصی که مورد مصاحبه فوری قرار می گیرند قاعدتاً باید بدون تفسیر نوشته شود.
8- پاسخی را که شخص مصاحبه شده می دهد باید خلاصه کرد و اصل فکر و عقیده او را ذکر نمود و از آوردن حواشی خودداری کرد.

¤ تنظیم مصاحبه:
نظم و ترتیب سوال ها و جواب ها در مصاحبه و طبقه بندی آنها از لحاظ موضوع و محتوا نقش مهمی در جلب خواننده بازی می کند. برخی از سوالات را که ممکن است در اصل مصاحبه از سوالات اولیه باشد، در مرحله تنظیم به علت کم اهمیت بودن آنها می توان در آخر مصاحبه چاپ کرد. به طور کلی؛ با توجه به سبک نگارش هرم وارونه و کاهش اهمیت از موضوع، سوال و جواب هایی را که موضوع مهمتر و جالبتری برخوردار است، باید در بالای مصاحبه قرار داد و سوال و جواب های درجه دوم را در پایین گذاشت. مسئله جابه جا کردن سوال و جواب ها در تأثیر مصاحبه بر روی خوانندگان بسیار مهم است؛ زیرا اگر روزنامه نگار بخواهد گفت و شنود خود را به همان ترتیب اجرا شده در جلسه مصاحبه تهیه و تنظیم کند به هیچ وجه نخواهد توانست توجه خوانندگان را به متن مصاحبه جلب نماید. در شماره آینده، سبک تاریخی انجام مصاحبه و مسائل پیرامون آن را برای شما بیان خواهیم کرد.