آموزش خبرنویسی(29)

آموزش خبرنویسی(29)

ویژگی های گزارشگر خوب

اسماعیل کوشکباغی

گزارشگر کیست؟
از آن جا که گزارش و مصاحبه از زنده ترین و در ضمن دشوارترین کارهای مطبوعاتی است، گزارشگر باید دارای شرایط و صفت هایی باشد که در دیگر کارکنان تحریریه ممکن است جمع نباشد. به همین سبب حرفه گزارشگری نیاز به برخی شرایط دارد که در این شماره به آن خواهیم پرداخت:
1- داشتن شم خبری؛ روزنامه نگار از بقیه مردم فقط حساس تر نیست، کنجکاو تر هم هست. در این نکته باید تأمل شود که کارشناسان وسایل ارتباط جمعی برای روزنامه نگار بودن هر کس، سه شرط آموزش، تجربه و شم ( قدرت پویایی، کنایه از حساسیت گیرندگی) را برمی شمارند و فوراً می افزایند دو پیش شرط نخست به شرط وجود سومی، به طور خودکار تأمین خواهد شد، یعنی خبرنگار دارای استعداد، خود زمینه های آموزش و تجربه را به هر حال برای خود فراهم می آورد. گزارشگر باید دارای گیرنده قوی و همیشه آماده ای باشد. این گیرندگی به آن معناست که خبرنگار و گزارشگر، همان را می بینند یا حس می کنند که همه می بینند و حس می کنند، اما ذهن جست وجوگر او طالب بیشتر دیدن و بیشتر سر در آوردن است. تمام پنج حس خبرنگار درتمام مدت با کمال گیرندگی متوجه اطراف است. شنیدن یک نجوا در اتوبوس، بوییدن یک هوای غیرعادی در خیابان، دیدن یک صحنه تازه و ... او را به سوی ماجرایی تازه و گزارشی تازه می کشاند. این صدا، بو و منظره را همه حس می کنند، اما خبرنگار قوی تر و موثرتر احساس می کند و چون احساس کرد تا پاسخی برای آن نیابد، آرام نمی نشیند.
2- داشتن سرعت انتقال؛ اگر چه برخورداری از سرعت انتقال را می توان بخشی از شم دانست، اما سرعت انتقال پس از شم به کار می آید. گیرنده قوی در کار خبرنگاری وقتی موثر است که بتوان از آن احساس به موضوع یا پدیده ای رسید. مهمتر از این که چشم ما چند ماهی مرده را بر سطح رودخانه ای ببیند، این مهم است که ما بتوانیم نتیجه بگیریم در مسیر رودخانه باید عاملی برای مرگ ماهیان وجود داشته باشد. سرعت انتقال چیزی جز انطباق احساس ها با اطلاعات و دانسته های پیشین در ذهن ما نیست. 
3- داشتن قدرت انتقال؛ قدرت انتقال با سرعت انتقال متفاوت است. به طور طبیعی در اطراف ما کسانی هستند که از دیگران بهتر می توانند دیده، شنیده و احساس خود را بیان کنند. روشن است که کسانی به سبب نوع کار خود باید دارای قدرت انتقال بیشتری باشند. از جمله معلمان، هنرمندان ، روزنامه نگاران و...
4- برخورداری از قلم روان؛ درباره تفاوت قلمرو روزنامه نگاری با ادبیات باید گفت که اگر چه ابزار هر دو حرفه قلم، کاغذ و کلام است، ولی نویسندگی شاخه ای از ادبیات و روزنامه نگاری مقوله ای از علوم اجتماعی است. روزنامه نگار یا گزارشگر باید به راحتی و بدون اشکال، ماهیت و چگونگی پیام های پنهان خود در یک گزارش را به خواننده انتقال دهد. گروهی از روزنامه نگاران می گویند، اساساً نوشته مطبوعاتی نباید از جذابیت های ادبیاتی خالی باشد. می گویند چون روزنامه نگار برای انتقال پیام، غیر از کلام و عبارات وسیله ای ندارد، باید این سلاح را به کمال به کار گیرد. از جمله در تنظیم گزارش توصیفی و تحلیلی، سرنوشت گزارش را زیبایی نگارش رقم می زند. در این گفته باید اندکی تردید کرد. همه گزارش ها زمینه و بستر برای وصف و احساس ندارند. اصلاً هنر روزنامه نگار در گزینش شیوه و رویه کلامی مناسب برای انواع گزارش ها با انواع مضمون ها است. 
مثال: فرض کنیم مادر مستمندی نوزاد خود را در بامداد یک روز پاییزی درکنار دیوار خانه ای گذاشته و رفته است. این مفهوم را به چند شکل می توان منتقل کرد:
1-یک نوزاد صبح امروز در کنار دیوار خانه ای در خیابان پیدا شد.
2-مادری نیازمند، فرزند نوزاد خود را پشت دیوار منزلی در خیابان ... رها کرد و ناپدید شد.
3-مادر سنگدل، نوزاد بی گناه خود را در بامداد سرد پاییزی در کنار دیوار خانه ای در خیابان... رها کرد و گریخت.
4-بار دیگر قنداق نوزادی که مادری نامهرمان او را در کنار دیوار خانه ای رها کرده بود، در خیابان ... پیدا شد.
5-مادر برای بار آخر به صورت نوزاد نگاه کرد. تصور فردایی تیره و دشوار مثل آنچه خود او دیروز و امروز داشت و دارد، او را مصمم تر ساخت، گلبوسه ای نرم از گونه کودک گرفت، اشک گوشه چشم را پاک کرد و این بار او را در پناه دیوار گذاشت و رفت. در پیچ کوچه یک بار دیگر برگشت تا پاره وجود خود را ببیند...
به نظر شما کدام متن و مضموم بهتر است؟ روشن است که این انتخاب بستگی به دیگر عناصر گزارش، حجم آن و شیوه ای که گزارشگر برای نگارش انتخاب می کند، دارد.
قبل از ادامه ویژگی های یک گزارش ، مناسب است اشاره ای داشته باشیم به اینکه نثر و زبان گزارش باید چگونه باشد؟

ویژگی های نثر و زبان گزارش
الف- ساده باشد: باید از کاربرد کلمه ها و عبارت های پیچیده، نا آشنا و غیرمعمول خودداری کرد. این ساده نویسی دو جنبه دارد؛ اول خودداری از کاربرد واژه های بیگانه بخصوص دشوار، مثل ایصال(وصل شدن) ، قسی القلب، صعب الوصول ، لابی، شانس به جای بخت یا اقبال ، دیالوگ به جای گفت و گو و ... دوم سعی در روان نویسی به منظور مورد استفاده قرار گرفتن از سوی اقشار بیشتری از مردم در جامعه.
ب- جمله ها و عبارات کوتاه باشند: در نامه نگاری اداری که حداکثر در صد سال اخیر رواج یافته است، شخص اداری می کوشد تا نظر خود را فشرده تر منتقل سازد. برای رسیدن به این هدف گاه نامه ای یک صفحه ای تنها در یک جمله ارائه می شود. فرد در این نوع نامه نگاری هرگز دل مشغولی این را ندارد که نامه او را عده زیادی بخوانند و از متن و محتوای آن آگاه شوند، حتی شاید کسی یا کمترکسی بخواهد آن را بخواند. این رسم در گزارشگری و روزنامه نگاری قابل پیروی نیست. در شماره آینده ادامه ویژگی های نثر و زبان گزارش نویسی و نیز ویژگی های یک گزارش خوب را برای شما بیان خواهیم کرد.

به نقل از هفته نامه صبح صادق  شماره 421