اصول خلاصه نویسی (پایان)

اصول خلاصه نویسی (قسمت پایانی) 

نکات اساسی ومهم در اصول خلاصه نویسی 

اسماعیل کوشکباغی 

در شماره قبل ، شیوه خلاصه نویسی را برای شما بیان کردیم؛ در این شماره  به نکات اساسی ومهم در اصول خلاصه نویسی می پردازیم: 

نکات اساسی ومهم در اصول خلاصه نویسی
1-  درج نکات اصلی: معمولا در خلاصه کتاب موارد مهم عبارتند از:
نظر یا نظریه نویسنده درباره موضوعات مختلف، روش به کار گرفته شده، شیوه استدلال، مدلها، جدولها، دیاگرامها و امثالهم می باشد. 

 لذا در هنگام خلاصه کردن باید توجه داشت اگر نویسنده مدل خاصی را ارائه کرده باشد باید آورده شود. یا اگر جدول مهمی که شامل اطلاعات اساسی درج شده، حتما آورده شود.  

در اینجا باید توجه کرد که این موارد نباید به گونه ای باشد که به حجم اصلی خلاصه لطمه اساسی وارد سازد.
2- میزان حجم خلاصه کتاب: معمولا خلاصه یک کتاب باید بین 10درصد تا 20درصد از کل متن یک کتاب را شامل شود.اگر این حجم خیلی کمتر یا خیلی بیشتر گردد، دیگر نمی توان آن را خلاصه کتاب نامید.
 بدیهی است در صورتیکه برخی از مدلها و جداولها اهمیت داشته باشند می توان این حجم را کمی بیشتر در نظر گرفت ولی نباید متن نوشتاری از حجم مزبور فراتر رود.
3- زیرعناوین:
یکی از موارد مهم برای خلاصه کردن درج زیرعناوین برای هر مطلب کلی است. این زیرعناوین معمولا محور هر مطلب را مشخص می کنند.
 زیر عناوین مزبور باید به شکل بولد باشند و زیر آنها خط کشیده شود.
4- درج مطالب موافق و مخالف: یکی از مسائل مهم در خلاصه کردن توجه به مطالب موافق و مخالف با دیدگاههای نویسنده است.
 در اینجا نیز باید موارد مطرح شده کاملا مشخص شوند که از کدام نویسنده یا نویسندگان می باشند. یعنی منبع گذاری شوند.
5- تقسیم بندی های معنی دار:
 یکی از کارهای مهم در خلاصه برداری ایجاد تقسیم بندی های معنی دار در حین برداشت های مختلف برای خلاصه برداری است. این تقسیم بندی ها می توانند بسیار کارگشا باشند.
 مثلا برای تعریف یک مفهوم مانند «فرهنگ» می توان مکاتب، افراد و جوامع مختلفی را مشخص کرد. برای ساده نوشتن و خلاصه کردن مناسب باید این تقسیم بندی ها مورد دقت قرار گرفته و مثلا این مفهوم را از دیدگاه مکاتب، افراد و جوامع مطرح نمود.
6- درج منابع پایانی:
 یکی از مهمترین اقداماتی که متاسفانه بیشتر افراد به آن توجه ندارند، درج منابع پایانی در متن خلاصه شده است. این منابع باید شامل کلیه منابعی باشد که در خلاصه آورده شده باشند.(شیوه خلاصه کردن کتاب ، دکتر حسن بشیر) 

- چند توصیه :
 در خلاصه نویسی هم « حفظ امانت » و « حفظ اصالت » لازم است.اولی به تعهد خلاصه نویسی ، دومی به دقت ، توانایی و مهارت او مربوط می‌شود.
 گاهی کتابی را که در دست مطالعه دارید، پس از خواندن هر صفحه یا هر پاراگراف، سعی کنید خلاصه آن را در یک سطر یا در جمله‌ای فشرده بنویسید. این قدرت تلخیص شما را می‌افزاید.
شما می توانید برخی داستان‌های منظوم را در دیوان‌ها بخوانید و خلاصه‌اش را در چند سطر بنویسید یا خبری را که به تفصیل در روزنامه خوانده‌اید، به صورتِ « خلاصة خبر » در آورید.
1. در تلخیص یک متن ،سعی شود انسجام و پیوستگی مطالب، در « خلاصه »  حفظ شود.
 2. جملات کوتاه و کلمات ساده، به کار گرفته شود.
 3. متن مورد تلخیص، در جزوة « خلاصه » معرفی شود:  

یعنی نام نویسنده، ناشر، میزان صفحات، درصد تلخیص، خلاصه نویس، تاریخ تلخیص و مشخصات دیگر نوشتة اصلی یا نوار و سخنرانی و جلسه و سمینار و درسی که به صورت خلاصه در آمده است، نقل شود.
 4. نکات دستوری و نیز هماهنگی و یک نواختی زمان افعال و سبک و سیاق نوشته رعایت گردد.
5. سلیقه و نظم در نگارش خلاصه، صفحه آرایی و فصل بندی نیز از یاد نرود.
6. در خلاصه، مطالبی آورده نشود که در متن اصلی نیست. (جواد محدثی، روش‌ها، ص 33)  

نکته‌اساسی که نباید فراموش کرد این است: 

 در خلاصه نویسی، « هدف و پیام » اصلی نویسنده، نباید مورد تحریف یا تغییر قرار گیرد، و این دو چیز می‌طلبد: الف. تعهد؛ ب. مهارت.  

اگر تعهد نباشد، سخنان یا نوشتة دیگران گاهی مغرضانه تلخیص می‌شود و « خلاصه »، چیزی از آب در می‌آید که مغایر با مقصود صاحب سخن است.
اگر مهارت نباشد، محتوای اصلی نوشته و کلام، خدشه دار می‌شود و چه بسا مطالب عمده و اساسی از قلم می‌افتد و آن‎چه قابل حذف بوده، به عنوان مطالب اصلی باقی می‌ماند ( روش خلاصه نویسی ،  سایت اندیشه قم  ) 

امید است هر زمانی که ضرورت ایجاب کرد تا کتاب ، پایان نامه ، جزوه ، مقاله علمی ، سخنرانی مهم ، فیلم و... را در زمان بسیارکوتاه ، آن را بررسی ومطالعه کنید و در باره آن نظر دهید ویا از محتوای ارزشمند ومفید آن در روند فعالیت های علمی وپژوهشی خود بهره برداری کنید .اشراف وتسلط شما بر "خلاصه نویسی "به شما کمک کند تا در زمان محدود از این " هنر" به خوبی بهره برداری نمایید . با آرزوی موفقیت برای شما دوست عزیز .پایان 

منابع :  

 
 ۱- شیوه خلاصه کردن کتاب بقلم ، دکتر حسن بشیر عضو هیئت علمی دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (علیه السلام)

http://www.hbashir.blogsky.com/1387/12/08/

2-  روش خلاصه نویسی ،  سایت اندیشه قم 

 http://www.ketabeqom.com )

3-  گزارش نویسی ، هفته نامه صبح صادق  شماره 423 الی شماره  430

http://www.sobhesadegh.ir/