راهبرد ما

این و بلاگ اختصاص به مسائل کلان ، استراتژی و راهبردی در حوزه موضوعات اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی مرتبط با ایران و منطقه دارد

راهبرد ما

آموزش خبرنویسی(25)

گزارش خبری

اسماعیل کوشکباغی

در روزنامه نگاری جدید، وقتی اخبار و آگاهی ها به تعداد انبوه و به سرعتی سرسام آور، تمام سرزمین ها و کشورها را در می نوردد، مردم هر لحظه تشنه تر و نیازمندتر نسبت به دریافت این آگاهی ها می شوند و گزارش خبری مطلوب می تواند این نیاز رو به افزایش را پاسخگو باشد. تهیه گزارش خبری در مقایسه با دیگر مهارت ها و فنون روزنامه نگاری و خبرنگاری دشوارتر است. اما اگر گزارش خبری به صورت مطلوب با آمادگی مناسب و با پرداختی خواندنی ارائه شود، از با اهمیت ترین مطالب بخش های رسانه ای به شمار می آید.

¤ تعریف گزارش خبری
خبر، گزارش عینی از واقعیت ها است که دارای یک یا چند ارزش خبری است و احتمالاً تحت تأثیر عوامل درون سازمانی و برون سازمانی شکل می گیرد.
با آن که تعریف ارائه شده آخرین و جامع ترین تعریف خبر به شمار می آید، در عین حال در آن یک کمبود یا نقص مهم می توان یافت. در این تعریف نقش، کارکرد و جایگاه خبرنگار نادیده فرض شده است. در این تعریف، گویا خبر را دستگاهی تهیه می کند که نه می تواند و نه باید در روند تهیه و تدوین آن اثری بگذارد. در تعریف قدیمی خبر که، خبر اعلام و بیان وقایع جالب زندگی اجتماعی و نقل افکار عمومی است، همچنین چنانکه برمی آید نقشی برای خبرنگار شناخته نشده است. حال آن که خبر، مصاحبه و گزارش را روزنامه نگار یا خبرنگار تهیه و تدوین می کند و از آنجا که او انسان است، محصول کار روزنامه نگار به هر روی از ویژگی های شخصیتی او بی تأثیر نمی ماند.
اگر این ملاحظه را در نظر بگیریم، تعریف خبر چنین خواهد شد: خبر روایتی یا برداشتی عینی از واقعیت ها است که دارای یک یا چند ارزش خبری باشد و احتمالاً تحت تأثیر عوامل درون سازمانی و برون سازمانی شکل گرفته باشد.
از آن جا که گزارش ( مثل مصاحبه) شکلی از خبر و نوشتار ( در رسانه های مکتوب) به شمار می رود ناچار باید تعریف خبر در مورد آن قابل تعمیم باشد. در این صورت تعریف گزارش چنین خواهد شد:
«گزارش روایت یا برداشت خبرنگار است از فراگرد میان دو سوی ارتباط به منظور دستیابی به واقعیتی که دارای یک یا چند ارزش خبری می باشد. این روایت ضمن آنکه تحت تأثیر ویژگی های دو سویه فراگرد ارتباطی است، احتمالاً از عوامل درون سازمانی و برون سازمانی نیز تأثیر می پذیرد.

¤خصوصیات گزارش خبری
1- گزارش باید عینی باشد، یعنی باید از تخیل و به کارگیری خلاقیت های نویسندگی که گزارش را از اصل و عینیت لازم دور نگه می دارد، پرهیز کرد؛ مگر در گزارش توصیفی.
2- گزارش برداشت و روایت خبرنگار از یک رویداد، تحول ، واقعیت یا شخص است. این خاصیت دو جنبه دارد.
اول این که گزارشگر نباید عناصر شخصیتی خود چون تحصیل، گذشته، آرزوها ، تجربه و ... را در ضمن آن تحول ، رویداد یا شخص روایت کند؛ بنابراین هر گزارشگری، روایتی ویژه از یک رویداد واحد، تحول واحد، واقعیت واحد یا شخص واحد خواهد داشت.
دوم این که با این وجود ( چنان که خواهد آمد) این برداشت و روایت نمی تواند از اصول خبرنویسی و گزارشگری به دور بماند.
3- گزارش، بیانی از فراگرد دو سوی ارتباط است؛ یک سو خبرنگار و سرانجام رسانه مربوط به او است و یک سوی دیگر، رویداد، تحول و ... است که خبرنگار از آن گزارش تهیه می کند.
4- گزارش نیز همانند خبر باید دارای یک یا چند ارزش خبری باشد؛ گزارشی که دارای ارزش هایی چون فراگیری، شهرت، شگفتی، عدد و رقم، درگیری و ... نباشد، دارای جذابیت نیست و نمی تواند توجه مخاطب را برانگیزد. توجه به همین اصل است که گزارش را از سلیقه صرف گزارشگر مصون نگاه می دارد. جمع میان دو الزام عینیت داشتن و دارای ارزش یا ارزش های خبری بودن، گزارش را از اتکای کامل به سلیقه و سبک گزارشگر مصون نگاه می دارد، ضمن آنکه حتی با جمع این شرط ها نیز همچنان خبرنگار به عنوان یک موجود زنده و دارای نظر، بر نتیجه گزارش تأثیر جبری خواهد گذاشت.
5- عوامل درون گروهی و بیرون گروهی برچگونگی گزارش تأثیر می گذارد. عوامل درون گروهی مجموعه ای از سلیقه ها و نظرگزارشگر، روش و خط مشی رسانه و خواست و انتظار مدیران و مسئولان یک رسانه است. عوامل بیرون گروهی تأثیرگذار، خواست مخاطبان ارزیابی شده اند، اما بیرون از حدود تعریف، گزارش به عنوان یکی از هنرهای مهم کار روزنامه نگاری (چون مصاحبه) در طراوت و زنده جلوه کردن یک رسانه نقش با اهمیت دارد. رسانه بدون گزارش و مصاحبه مجموعه ای از مقاله ها، تفسیرها، نظرها و نوشتارهای دیگر است که به سبب نداشتن ارتباط با زمینه های عینی جامعه بی روح و بی اثر جلوه خواهد کرد. در همین رابطه دکتر فوقانی استاد دانشگاه و روزنامه نگار از گزارش به عنوان (چشم عقاب روزنامه نگاری) یاد کرده است.
همیشه خبر نخستین انعکاس یک واقعه در رسانه ها است، اما اگر وقوع یک رویداد به علت هایی دارای اهمیت بیشتری باشد، رسانه ها برای ارائه توضیح و تفسیر به مخاطبان خود، از آن رویداد گزارش خبری تهیه می کنند. در ذیل به یک نمونه از گزارش خبری اشاره می شود.
یک گروه مسلح نقابدار، امروز صبح به چهارده مغازه در پاساژ امین در خیابان ری حمله کردند و با تهدید و زخمی کردن سه نفر از مغازه داران، مبلغ 43 میلیون تومان پول نقد، چند قطعه فرش و مقداری جواهر را ربودند...
از آنجا که انتظار روزنامه برای دریافت مطالبی از جزییات این واقعه ممکن است تازگی خبر را از بین ببرد، این خبر با اطلاعاتی که در ظرف یکی دو ساعت قابل به دست آمدن باشد، در روزنامه به چاپ می رسد. اما ناچار خوانندگان انتظار دارند در مورد این حادثه جزئیات بیشتری بدانند. بنابراین سردبیر، یکی از گزارشگران را برای تهیه گزارش به محل حادثه اعزام می کند. گزارشگر پس از به دست آوردن اطلاعات اولیه به محل می رود اما اینکه برای تهیه گزارش مطلوب از این حادثه، گزارشگر چه نیازهایی دارد؟ با چه کسانی باید گفت وگو کند؟ به کدام مراجع باید مراجعه کند؟ تا در تهیه و تدوین گزارش خود موفق باشد، در شماره آینده به بررسی این سوالات خواهیم پرداخت.