راهبرد ما

این و بلاگ اختصاص به مسائل کلان ، استراتژی و راهبردی در حوزه موضوعات اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی مرتبط با ایران و منطقه دارد

راهبرد ما

آموزش مقاله نویسی (3)

سرمقاله و ویژگی های آن

اسماعیل کوشکباغی

در دو شماره قبل شما را با کلیات مباحث مرتبط با مقاله نویسی در مطبوعات آشنا ساختیم؛ در این شماره انواع مقاله های مطبوعاتی را تشریح می کنیم. قبلاً در تعریف مقاله مطبوعاتی متذکر شدیم که، «توسعه و ترویج فکر، اندیشه، نظر و عقیده با استفاده از موضوع خبری و بهره گیری از روش و اصول صحیح نویسندگی، با رعایت نظم و منطق و ایجاز» را مقاله مطبوعاتی می گویند.
با این تعریف در واقع حد و مرز مقاله مطبوعاتی مشخص می شود و برای کسانی که می خواهند در این زمینه به کسب تجربه بپردازند، چارچوب روشن و مشخصی برای رسیدن به موفقیت به دست می دهد.
شناخت انواع مقاله های مطبوعاتی و کاربرد هر یک از آنها نیز نه تنها مخاطب را در انتخاب مقاله و مطالعه آن یاری می دهد، بلکه مطبوعات و نویسندگان مقاله ها را نیز به شناخت دقیق تر در باب مسئولیت ها رهنمون می گردد و راه مطبوعات را برای رسیدن به اوج مطبوعات تشریحی و تحلیلی و حتی انتقادی و راه روزنامه نگاران را برای کسب تخصص مطبوعاتی هموار می سازد.

¤انواع مقاله های مطبوعاتی
مقاله هایی که در حوزه مطبوعات نوشته می شوند، شامل سه دسته هستند؛ مقاله های ساده خبری، مقاله های علمی، تخیلی، آماری و مستند و مقاله های توصیفی، تخیلی و داستانی.
الف- مقاله های ساده خبری؛ مقاله های ساده خبری مقاله هایی هستند که بیشتر جنبه اخباری آنها مورد توجه است و درباره موضوع های خبری روز نوشته می شوند. این دسته مقاله ها به چهار نوع تقسیم می شوند (1- سرمقاله، 2- یادداشت و نظر، 3- تفسیر، 4- تحلیل و تشریح)

¤سرمقاله و ویژگی های آن
سرمقاله مهمترین و مورد استفاده ترین نوع مقاله در رسانه های جمعی و به خصوص رسانه های مکتوب است. هر روزنامه یا مجله با سرمقاله آغاز می شود. کمتر نشریه ای است که سرمقاله در آن جایی نداشته باشد. سرمقاله آئینه افکار، نظر و عقاید گردانندگان نشریه است که از روی بی غرضی در قالب سرمقاله می آیند. طبعاً این رسالت یعنی نگارش سرمقاله به عهده روزنامه نگارانی گذاشته می شود که قادر باشند افکار، نظرات، دیدگاه ها و مواضع نشریه و روزنامه را درباره مسائل مختلف به خصوص مسائل سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی روز را در ستون ویژه سرمقاله منعکس کنند.
سرمقاله نویس باید جزء افراد پرتجربه ای باشد که تحصیلات و معلومات وسیع دارند توانایی پرداخت موضوعات در حوزه های تخصصی و به شکل کارشناسی را دارند. این توانمندی، اطلاعات و معلومات پایه و اساس کار نویسندگان سرمقاله برای رشد آگاهی و جهت دادن به افکار عمومی محسوب می شوند. نویسندگان با ذوق و خوش فکر با تکیه بر این توانمندی و آگاهی های روز سرمقاله می نویسند.
بدین ترتیب می توان تعریفی هم از سرمقاله ارائه داد تا ستون مهم در روزنامه ها و دیگر رسانه ها به روشنی مفهوم خود را بیابد.
بر این اساس سرمقاله عبارت است از مقاله ای که در یک روزنامه یا نشریه هفتگی یا ماهانه، فصلنامه و حتی گاهنامه، رادیو و تلویزیون به وسیله سردبیر یا یکی از روزنامه نگاران مجرب و توانا با هدف استدلال و تحلیل درباره یک موضوع، یک رخداد، یک رویداد، یک مسئله یا صرفاً ابراز دیدگاه، نظر و مواضع درباره رویدادی خاص نوشته می شود. به عبارت روشن تر سرمقاله آئینه فکر و اندیشه بی غرضانه سردبیر یا ناشر درباره موضوعی خاص است.
محتوای سرمقاله الزاماً سیاسی نیست. یک رسانه خبری : تحلیلی می تواند در سرمقاله از شخص، از امور مورد بحث در میان مردم، در انتقاد از مسئولان، در تجلیل از یک شخصیت، درباره اقدامات نیک در گذشتگان و یا نگرانی ها سخن گوید. نکته مهم در سرمقاله موضع گیری رسانه درباره یک رویداد ویژه و یا موضوع خاص است. به همین دلیل سرمقاله حتماً باید به عنوان «سرمقاله» نوشته شود و نیز الزاماً جا و ستون ثابت و بدون تغییر داشته باشد. هر چند که در برخی از نشریات سرمقاله با عناوین دیگر مانند «سخن روز»، «سرآغاز» یا نظایر اینها نوشته می شود، اما باید خواننده به روشنی تشخیص دهد که مقاله یاد شده «سرمقاله» یا نظر رسانه در مورد رویدادی خاص است.
سرمقاله معمولاً اسم و امضا ندارد. مگر آنکه نام نویسنده به اهمیت سرمقاله بیفزاید و خواننده را به مطالعه آن ترغیب کند. در این صورت نام نویسنده و نظرات وی به سرمقاله اهمیت و ارزش می دهد. روزنامه نگاران مشهور و صاحب نظر در واقع تعیین کننده اند و نظرات آنها صائب است و موجب افزایش تیراژ نشریه می شود. این نکته را نیز خاطرنشان کنیم که سرمقاله برای روزنامه یا هر رسانه دیگر دارای بار حقوقی است و ایجاد مسئولیت می کند. به همین دلیل باید با مشخص کردن آن با سر کلیشه «سرمقاله» از دیگر مقاله ها جدا شود.

¤ویژگی های سرمقاله:
ویژگی سرمقاله نخستین شماره نشریه، با سرمقاله های شماره های بعد متفاوت است. در نخستین شماره، سرمقاله به ذکر دلیل انتشار، تعیین مخاطب، هدف انتشار و برنامه های آینده دور و نزدیک می پردازد. اما در سرمقاله های بعد، یک رویداد مهم یا یک موضوع و مسئله اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی به عنوان سوژه مورد بحث قرار می گیرد. برخی از مجله ها سرمقاله های خود را به معرفی مطالب داخل مجله اختصاص می دهند.
ویژگی های سرمقاله خوب شامل:
1- سرمقاله خوب و مناسب باید کوتاه و گیرا باشد و یک موضوع با یک هدف و مقصود را پیگیری کند.
2- دلیل نگارش مقاله به روشنی برای مخاطب بیان شود.
3- یک سرمقاله خوب باید با موضوع و رویدادهای روز مرتبط باشد.
4- سابقه رویداد (موضوع) به طور اجمال در سرمقاله آورده شود.
5- شواهد و مدارک باید به نحوی ارائه شوند و در تنظیم سرمقاله بیایند که مخاطب در انتهای مقاله مجاب شود و نظر ارائه شده در آن را بپذیرد. نثر قوی و قدرت استدلال با استفاده از شواهد و مدارک این مطلب را حاصل می کند.
6- سرمقاله باید حتماً راه اصلاح و چاره و پیشنهاد و راه حل (استنتاج) که مقاله درباره آن نوشته شده است، ارائه شود.